Prostituees in beeld
VAN HARING ARIE EN PARIJSE LEEN TOT LOVERBOYS EN PROJECT 1012
Het is moeilijk om niet nostalgisch te worden van de beelden van de Amsterdamse Wallen uit de film ‘Rondom het Oudekerksplein’, die filmmaker Roeland Kerbosch in 1968 maakte. Uitbundige dames van plezier als tante Sjaan en Parijse Leen, met grote blonde suikerspinnen op het hoofd. Of Haring Arie, fietsend langs het kanaal en de pooiers Rinus en Jopie Vet. Inmiddels bijna allemaal ten onder gegaan aan overmatig alcoholgebruik.
Deze beelden introduceerden de Cineblend avond over beeldvorming en prostitutie in Nederland. Cineblend is een maandelijkse avond van SAVAN (Stichting Audiovisuele Antropologie Nederland), ditmaal in samenwerking met het Amsterdams Historisch Museum, naar aanleiding van de tentoonstelling The Hoerengracht. Maar ook naar aanleiding van Project 1012, ingezet door de Amsterdamse Gemeente om het Wallengebied schoon te vegen en aanleiding tot grote aandacht voor de wereld van de prostitutie.
Een avond met filmmakers die clips van hun werk toonden en toelichtten. Onder hen: Metje Blaak, Frans Bromet, Meral Uslu en Roeland Kerbosch. Gezamenlijk kwamen ze tot een historisch én actueel beeld van de prostitutie in Nederland en Amsterdam. Metje Blaak liet uiteenlopende vrouwen aan het woord. Van een prachtige, stijlvol geklede vrouw waarvan je eerder denkt dat ze vooraanstaand kunstenares is, die vertelt hoe ze 40 jaar lang met volle overgave en plezier prostituee is geweest tot het beangstigende relaas van een meisje dat op haar 14e slachtoffer werd van een loverboy en schetst hoe ze gedwongen werd om klanten te zien. Ze toont de beelden zonder oordeel, maar laat de participanten op eigen wijze hun verhaal doen.
Meral Uslu volgde voor haar film ‘Hoeren’ in de jaren 80 en 90 verschillende mensen die werkzaam waren in de seksindustrie, van een escortdame die vanuit een old school groene telefooncel contact onderhoudt met haar bureau om haar afspraken te regelen tot een mannelijke prostituee die vertelt over zijn ontwikkeling en groei in het vak.
Naar aanleiding van 1012 heeft ook filmmaker Frans Bromet zich op de seksbranche gestort. Het is moeilijk om de vinger erop te leggen, maar op een of andere manier beklijven zijn beelden minder. Het lijkt soms haast een parodie op hoe hij denkt dat de Wallen functioneren. Iets wat door het interview achteraf met hem alleen maar versterkt wordt. Er klinkt een ongeïnteresseerde nonchalance door waardoor het moeilijk is om je te vereenzelvigen met de mensen op het scherm. Alhoewel, zijn portret van exploitant Slim Gharbi is doorspekt met een nuchtere relativering die kenmerkend is voor Bromets stijl van filmen.
Concluderend lijkt er in de afgelopen 46 jaar weinig veranderd te zijn. Hoewel er vroeger geen loverboys waren vertelde Roeland Kerbosch dat ook tijdens die ‘romantische’ jaren 60 vrouwen onder druk werden gezet om te gaan werken. Het grote verschil is dat de maatschappij als geheel inmiddels verhard is. Waar vroeger een messteek het ergste was wat je op kon lopen, is het geweld tegen prostituees exponentieel verergerd. Daarnaast is de industrie veel internationaler geworden, met alle gevolgen van dien.
In de jaren 60 was het de officier van justitie Suikerhart die zonder succes trachtte Rinus en Jopie Vet aan te pakken. Nu is het voormalig wethouder Lodewijk Asscher die met de wet Bibob de wallen wil ontdoen van ongewenste activiteiten. Maar vroeger of nu, beide heren hadden en hebben geen idee wat zich er werkelijk op de wallen afspeelt. Hoe meer ramen je sluit, hoe schimmiger het illegale circuit wordt.
Ook deze avond laat zien dat dit onderwerp vele grijstinten kent en vooral geen zwart-wit verhaal is. Hoewel sommigen van de aanwezige sekswerkers duidelijk aangeven geen behoefte te hebben aan aandacht voor hun werk en hun bestaan, werd voor mij juist duidelijk dat onbevooroordeelde beeldvorming en openheid juist van belang is om de grijstinten een kleur te geven en stigma’s te reduceren.
